نمودار تفسیر نور | سیمای سوره مبارکه حمد
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ (1) الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ (2) الرَّحْمنِ الرَّحیمِ (3) مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ (4) إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ (5) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ (6) صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ (7)
معرفی سوره حمد
نام‌ها و تعداد آیات
سوره‌ی حمد که به "فاتحة الکتاب" نیز معروف است، دارای ۷ آیه است. این سوره تنها سوره‌ای است که بر هر مسلمانی واجب است روزانه ده بار آن را در نمازهای شبانه‌روزی بخواند.
اهمیت سوره حمد
حدیث پیامبر
پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: "لا صلاة الا بفاتحة الکتاب"؛ یعنی بدون خواندن سوره حمد، نماز کامل نیست.
فضیلت سوره حمد
زنده شدن مرده
در حدیثی آمده است که اگر هفتاد مرتبه این سوره را بر مرده بخوانید و زنده شود، تعجب نکنید.
جمع‌آوری قرآن
نامگذاری به فاتحة الکتاب
نامگذاری این سوره به "فاتحة الکتاب" توسط پیامبر (ص) نشان می‌دهد که تمام آیات قرآن در زمان ایشان جمع‌آوری شده و به صورت کتاب در آمده است.
حدیث ثقلین
کتاب خدا و عترت پیامبر
در حدیث ثقلین پیامبر (ص) فرموده‌اند: "انی تارک فیکم الثقلین: کتاب الله و عترتی". این حدیث نشان می‌دهد که آیات الهی به صورت "کتاب الله" جمع‌آوری شده و به همین نام در میان مسلمانان معروف بوده است.
اشارات سوره حمد
اصول دین
آیات سوره‌ی فاتحه به خداوند و صفات او، معاد، شناخت و درخواست رهروی در راه حق و قبول حاکمیت و ربوبیت خداوند اشاره دارد.
شفا برای جسم و روح
شفا برای دردها
سوره‌ی حمد همانند خود قرآن، شفا برای دردهای جسمانی و بیماری‌های روحی است.
درس‌های تربیتی سوره حمد
درس‌های مهم
قبل از تفسیر سوره حمد، سیما‌یی از درس‌های این سوره را ترسیم می‌کنیم:
قطع امید از غیر خدا
بسم الله
انسان در تلاوت سوره‌ی حمد با "بسم الله" از غیر خدا قطع امید می‌کند.
احساس مربوب و مملوک بودن
رب العالمین و مالک یوم الدین
با "رب العالمین" و "مالک یوم الدین"، انسان احساس می‌کند که مربوب و مملوک است و خودخواهی و غرور را کنار می‌گذارد.
ارتباط با هستی
کلمه عالمین
با کلمه "عالمین"، انسان میان خود و تمام هستی ارتباط برقرار می‌کند.
سایه لطف خدا
الرحمن الرحیم
با "الرحمن الرحیم"، انسان خود را در سایه لطف خداوند می‌بیند.
زدودن غفلت از آینده
مالک یوم الدین
با "مالک یوم الدین"، غفلت انسان از آینده زدوده می‌شود.
زوال ریا و شهرت‌طلبی
ایاک نعبد
با گفتن "ایاک نعبد"، انسان ریا و شهرت‌طلبی را از خود دور می‌کند.
عدم ترس از ابرقدرت‌ها
ایاک نستعین
با "ایاک نستعین"، انسان از ابرقدرت‌ها نمی‌هراسد.
فهم نعمت‌ها
انعمت
از "انعمت"، انسان می‌فهمد که نعمت‌ها به دست خداوند است.
درخواست هدایت
اهدنا
با "اهدنا"، انسان رهسپاری در راه حق و طریق مستقیم را از خداوند درخواست می‌کند.
همبستگی با پیروان حق
صراط الذین انعمت علیهم
در "صراط الذین انعمت علیهم"، انسان همبستگی خود را با پیروان حق اعلام می‌کند.
بی‌زاری از باطل
غیر المغضوب علیهم و لا الضالین
با "غیر المغضوب علیهم و لا الضالین"، انسان بی‌زاری و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز می‌دارد.
سوالات قرآنی تخصصی
1. چرا سوره حمد به فاتحة الکتاب معروف است؟
- زیرا این سوره در آغاز قرآن قرار دارد و بدون آن نماز کامل نیست.
2. چه کسانی باید سوره حمد را روزانه بخوانند؟
- هر مسلمانی باید روزانه ده بار این سوره را در نمازهای خود بخواند.
3. چگونه سوره حمد می‌تواند شفا بخش باشد؟
- این سوره همانند قرآن شفا برای دردهای جسمانی و بیماری‌های روحی است.
4. چرا پیامبر این سوره را بهترین سوره قرآن نامیده‌اند؟
- زیرا این سوره به اصول اساسی دین و صفات خداوند اشاره دارد.
5. چگونه سوره حمد به قطع امید از غیر خدا کمک می‌کند؟
- با آغاز به نام خدا و تاکید بر ربوبیت و مالکیت او، انسان از غیر خدا قطع امید می‌کند.
6. چگونه سوره حمد به احساس مملوک بودن کمک می‌کند؟
- با تاکید بر "رب العالمین" و "مالک یوم الدین"، انسان احساس مربوب و مملوک بودن می‌کند.
7. چگونه سوره حمد ارتباط میان انسان و هستی را نشان می‌دهد؟
- با استفاده از کلمه "عالمین"، انسان ارتباط خود با تمامی هستی را برقرار می‌کند.
8. چرا باید از ابرقدرت‌ها نهراسیم؟
- زیرا با تکیه بر خدا و گفتن "ایاک نستعین"، انسان از ابرقدرت‌ها نمی‌هراسد.
9. چرا نعمت‌ها به دست خداوند است؟
- از "انعمت"، انسان می‌فهمد که تمامی نعمت‌ها به دست خداوند است.
10. چرا باید همبستگی با پیروان حق داشته باشیم؟
- با "صراط الذین انعمت علیهم"، همبستگی خود را با پیروان حق اعلام می‌کنیم.
تحلیل علمی
نقش تربیتی سوره حمد
این سوره به اصول اساسی دین اشاره دارد و با تاکید بر ربوبیت و مالکیت خداوند، انسان را به قطع امید از غیر خدا و پیروی از راه حق هدایت می‌کند.
کلیدواژه‌ها
سوره حمد، فاتحة الکتاب، بسم الله، رب العالمین، مالک یوم الدین، الرحمن الرحیم، ایاک نعبد، ایاک نستعین، انعمت، اهدنا، صراط الذین انعمت علیهم، غیر المغضوب علیهم، لا الضالین، شفا، هدایت، ربوبیت, سوره, حمد, فاتحة, بسم الله, رب, مالک, الرحمن, ایاک نعبد, ایاک نستعین, انعمت, اهدنا, صراط, غیر, شفا, هدایت, ربوبیت
نتیجه نهایی
سوره حمد به اصول اساسی دین اشاره دارد و با تاکید بر ربوبیت و مالکیت خداوند، انسان را به قطع امید از غیر خدا و پیروی از راه حق هدایت می‌کند. این سوره با ارائه درس‌های تربیتی مهم، انسان را به سوی سعادت و کمال هدایت می‌کند.
