نمودار تفسیر نور | سوره مبارکه حمد آیه 7
صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ
صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ: درخواست هدایت به راه راست
1. مقدمه
عبارت «صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ» به عنوان یک دعا در قرآن، نشان‌دهنده درخواست انسان از خداوند برای هدایت به راه کسانی است که مشمول نعمت الهی شده‌اند. این درخواست به ما یادآوری می‌کند که باید از انحرافات دوری کنیم و در مسیر درست قرار بگیریم.
2. نعمت‌های الهی
2.1. تعریف نعمت
این آیه به راه کسانی اشاره دارد که مورد نعمت الهی قرار گرفته‌اند. این افراد شامل انبیاء، صدیقین، شهدا و صالحان هستند. توجه به این بزرگواران و آرزوی پیروی از آن‌ها، ما را از خطر انحراف و کج‌روی باز می‌دارد.
2.2. خطرات انحراف
پس از درخواست هدایت، از خداوند می‌خواهیم که ما را در مسیر غضب‌شدگان و گمراهان قرار ندهد. بنی‌اسرائیل نیز به خاطر ناسپاسی و لجاجت، دچار غضب الهی شدند.
3. تقسیم‌بندی مردم
3.1. سه دسته مردم
قرآن مردم را به سه دسته تقسیم می‌کند:
1. کسانی که مورد نعمت هدایتی قرار گرفته‌اند.
2. غضب‌شدگان.
3. گمراهان.
3.2. نعمت هدایت
مراد از نعمت در «أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»، نعمت هدایتی است که در آیه قبل به آن اشاره شده است. در حالی که کافران و منحرفان نیز ممکن است نعمت‌های مادی داشته باشند.
4. خطرات هدایتی
4.1. نیاز به دعا
هدایت‌شدگان نیز در معرض خطر هستند و باید دائماً از خدا بخواهیم که مسیر ما به غضب و گمراهی کشیده نشود. این درخواست نشان‌دهنده نیاز مداوم به هدایت الهی است.
4.2. نمونه‌های مغضوبین
در قرآن، افرادی مانند فرعون، قارون و ابولهب به عنوان مغضوبین معرفی شده‌اند. این افراد به خاطر رفتارهای ناپسند خود دچار قهر و غضب الهی شدند.
5. تاریخ بنی‌اسرائیل
5.1. برتری و سقوط
بنی‌اسرائیل زمانی برتر از دیگران بودند، اما به خاطر رفتارهای ناپسند خود، دچار غضب خداوند شدند. این تغییر سرنوشت به علت تغییر در رفتار و کردار آنان بود.
5.2. تحریف و فساد
دانشمندان یهود دستورات آسمانی را تحریف کردند و تجار و ثروتمندان به ربا و حرمت‌خواری روی آوردند. این انحرافات باعث سقوط آن‌ها شد.
6. درخواست از خدا
6.1. دوری از مغضوبین
ما در هر نماز از خداوند می‌خواهیم که مانند مغضوبین نباشیم. این درخواست شامل عدم تحریف آیات و فرار از جهاد در راه حق است.
6.2. برائت از گمراهان
از گمراهان نیز برائت می‌جوییم، کسانی که حق را رها کرده و به باطل می‌روند. این برائت نشان‌دهنده عشق و علاقه ما به انبیاء و صالحان است.
7. مفهوم «ضالّین»
7.1. تعریف ضلالت
واژه «ضلالت» در قرآن به معنای گمراهی و تحیّر به کار رفته است. این واژه در حدود دویست مرتبه با مشتقاتش در قرآن آمده است.
7.2. مصادیق گمراهان
افرادی که ایمان خود را به کفر تبدیل کردند، مشرکان و کافران به عنوان گمراهان معرفی شده‌اند. این افراد در مسیر حق قرار ندارند و از راه راست منحرف شده‌اند.
8. بسترهای انحراف
8.1. عوامل انحراف
بسترهای انحراف در قرآن شامل هوس‌ها، بت‌ها، گناهان و جهل است. این عوامل می‌توانند انسان را از مسیر درست دور کنند.
8.2. گمراه‌کنندگان
گمراه‌کنندگان مانند ابلیس و فرعون، بسترهای انحراف را فراهم می‌کنند و از این شرایط استفاده می‌کنند.
9. الگوهای هدایت
9.1. نیاز به الگو
انسان در تربیت نیازمند الگو است. انبیاء، شهدا، صدیقین و صالحان نمونه‌های زیبای انسانیت هستند.
9.2. نعمت‌های الهی
هر آنچه از خداوند به انسان می‌رسد، نعمت است. قهر و غضب را خود به وجود می‌آوریم و باید از آن دوری کنیم.
10. نتیجه‌گیری
درخواست هدایت به راه مستقیم، مهم‌ترین خواسته یکتاپرستان است. این درخواست باید با دعا و استمداد از خداوند همراه باشد تا از انحرافات جلوگیری کنیم و در مسیر صحیح قرار بگیریم.
سوالات قرآنی
1. راه کسانی که مشمول نعمت الهی هستند، چه کسانی هستند؟
2. چه خطراتی ممکن است هدایتی‌ها را تهدید کند؟
3. مغضوبین در قرآن چه کسانی هستند؟
4. بنی‌اسرائیل چگونه دچار غضب الهی شدند؟
5. مفهوم «ضالّین» در قرآن چیست؟
6. چه عواملی می‌توانند انسان را به انحراف بکشند؟
7. چه الگوهایی برای هدایت وجود دارد؟
8. چگونه می‌توان از مغضوبین و گمراهان دوری جست؟
9. درخواست هدایت به چه معناست؟
10. چرا درخواست هدایت در نماز اهمیت دارد؟
پاسخ‌ها
1. کسانی که مورد نعمت الهی قرار گرفته‌اند شامل انبیاء، صدیقین، شهدا و صالحان هستند.
2. هدایتی‌ها ممکن است به خاطر غفلت و عدم دعا دچار انحراف شوند.
3. مغضوبین شامل فرعون، قارون و ابولهب هستند.
4. بنی‌اسرائیل به خاطر ناسپاسی و لجاجت دچار غضب الهی شدند.
5. «ضالّین» به معنای گمراهان و کسانی است که از راه حق منحرف شده‌اند.
6. عواملی مانند هوس‌ها، بت‌ها و جهل می‌توانند انسان را به انحراف بکشند.
7. انبیاء، شهدا و صالحان الگوهای هدایت هستند.
8. با دعا و استمداد از خداوند می‌توان از مغضوبین و گمراهان دوری جست.
9. درخواست هدایت به معنای طلب راه راست از خداوند است.
10. درخواست هدایت در نماز به عنوان یک نیاز اساسی برای حفظ مسیر صحیح است.
تحلیل علمی
عبارت «صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» به عنوان یک درخواست اساسی در دین اسلام، نشان‌دهنده نیاز انسان به هدایت الهی است. این درخواست به ما یادآوری می‌کند که در زندگی خود باید به دنبال راه راست باشیم و از خداوند کمک بگیریم. درک این حقیقت به ما کمک می‌کند تا در مسیر رشد و کمال قرار بگیریم و از انحرافات جلوگیری کنیم.
کلید واژه‌ها
صِراط, أَنْعَمْتَ, الْمَغْضُوبِ, الضَّالِّینَ, نعمت, هدایتی, انبیاء, صدیقین, شهدا, صالحان, انحراف, مغضوبین, بنی‌اسرائیل, ضلالت, گمراهان, الگو, دعا, استمداد, هوس‌ها, بت‌ها, جهل, قهر, غضب, انسان.
نتیجه‌گیری
عبارت «صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ» به ما یادآوری می‌کند که هدایت به راه راست، نیازمند دعا و استمداد از خداوند است. این درخواست باید در تمام جنبه‌های زندگی ما جاری باشد تا از انحرافات جلوگیری کنیم و در مسیر صحیح قرار بگیریم.
