نمودار تفسیر مهر | سوره حمد | آیه 3
الرَّحْمنِ الرَّحیم
معرفی آیه الرحمن الرحیم
آیه ۳: الرحمن الرحیم
قرآن کریم در آیه ۳ سوره حمد به صفات خداوند اشاره می‌کند و می‌فرماید: "الرحمن الرحیم"؛ همان خدایی که دارای رحمت گسترده و مهرورزی است.
رحمت گسترده خداوند
دلیل ستایش
تکرار واژگان "الرحمن الرحیم" به عنوان تکمیل دلیل حمد است؛ چرا که ستایش مخصوص خداوندی است که پرورش‌دهنده و مهرورز است و رحمت فراگیر او بر تمام موجودات سایه افکنده و رحمت ویژه او بر مؤمنان جاری است.
تکرار رحمت خداوند
یادآوری در نماز
مسلمانان این دو صفت الهی را هر روز بیش از ۳۰ بار در نمازها تکرار می‌کنند تا به یاد رحمت خدا باشند و خود را با این صفات بیارایند و مظهر رحمت الهی در میان مردم شوند.
اهمیت تکرار ذکر
تقویت نفس
تذکر نفس و تکرار حق، امری مطلوب است و هدف اصلی آن عادت دادن نفس و تقویت آن است. انسان با تکرار ذکر الهی از اسارت نفس و شهوات آزاد می‌شود و به مقامات معنوی و روحانی نائل می‌گردد.
قدرت و رحمت خداوند
صفات الهی
مالکیت و پرورش‌دهندگی خداوند همراه با قدرت اوست؛ و بیان دو صفت "الرحمن" و "الرحیم" بعد از آن، اشاره به این دارد که خداوند در همان حال که مالک و پرورش‌دهنده قدرتمندی است، نسبت به بندگانش رحیم و مهربان نیز هست.
پیامدهای شناخت صفات رحمان و رحیم
دیدگاه به جهان هستی
شناخت خداوند به صفت رحمان به معنای شناختن جهان به عنوان مظهر کامل حکمت الهی و نظام پروردگار است. نظام هستی نظام خیر و رحمت است و شر، نقمت و ظلمت، امور نسبی و غیرحقیقی هستند.
شناخت موقعیت انسان
مقام انسان در میان موجودات
شناخت خداوند به صفت رحیم مستلزم آن است که انسان به مقام و موقعیت خود در میان موجودات عالم شناخت کامل داشته باشد. انسان به دلیل عقل و خرد به درجه‌ای رسیده که باید راه خود را انتخاب کند.
رحمت و عنایت خاص خداوند
پیمودن راه راست
اگر انسان راه راست و صراط مستقیم حق را بپیماید، یک نوع رحمت و عنایت خاص از جانب خدا شامل حال او می‌شود. دل او نور بخشیده می‌شود و قلبش نیرو می‌گیرد و اسباب و وسایل برای راهش مهیا می‌شود.
آموزه‌ها و پیام‌ها
رحمت فراگیر و ویژه خداوند
1. خداوند رحمتی فراگیر برای جهانیان و رحمتی ویژه برای دوستانش دارد و باید او را ستایش و سپاس گفت.
مهربانی خداوند
2. خداوند مهربان است و دوست دارد که او را به این صفت بشناسیم و بخوانیم.
یادآوری مهر الهی
3. به یاد مهر الهی باشید و مکرر آن را یاد کنید.
سوالات قرآنی تخصصی
1. چرا واژگان "الرحمن الرحیم" تکرار می‌شود؟
- زیرا این واژگان تکمیل دلیل حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که رحمت گسترده و مهرورزی دارد.
2. چرا مسلمانان باید این دو صفت الهی را تکرار کنند؟
- تا به یاد رحمت خدا باشند و خود را با این صفات بیارایند و مظهر رحمت الهی در میان مردم شوند.
3. چگونه تکرار ذکر الهی به تقویت نفس کمک می‌کند؟
- تکرار ذکر الهی به عادت دادن نفس و تقویت آن کمک می‌کند و انسان را از اسارت نفس و شهوات آزاد می‌کند.
4. چگونه مالکیت و پرورش‌دهندگی خداوند با قدرت او همراه است؟
- خداوند در همان حال که مالک و پرورش‌دهنده قدرتمندی است، نسبت به بندگانش رحیم و مهربان نیز هست.
5. چه پیامدهای شناخت صفات رحمان و رحیم وجود دارد؟
- شناخت خداوند به صفت رحمان به معنای شناختن جهان به عنوان مظهر حکمت الهی است و شناخت به صفت رحیم مستلزم شناخت مقام و موقعیت انسان در میان موجودات است.
6. چرا نظام هستی نظام خیر و رحمت است؟
- زیرا نظام هستی نظام پروردگار است و شر، نقمت و ظلمت امور نسبی و غیرحقیقی هستند.
7. چگونه شناخت صفت رحیم به شناخت مقام انسان کمک می‌کند؟
- انسان با شناخت صفت رحیم به مقام و موقعیت خود در میان موجودات عالم پی می‌برد و به درجه‌ای از رشد عقل و خرد می‌رسد.
8. چگونه رحمت و عنایت خاص خداوند شامل حال انسان می‌شود؟
- با پیمودن راه راست و صراط مستقیم حق، یک نوع رحمت و عنایت خاص از جانب خدا شامل حال انسان می‌شود.
9. چرا خداوند مهربان است؟
- زیرا خداوند رحمتی فراگیر برای جهانیان و رحمتی ویژه برای دوستانش دارد و باید او را به این صفت بشناسیم و بخوانیم.
10. چگونه می‌توان به یاد مهر الهی بود؟
- با تکرار ذکر الهی و یادآوری مهر و لطف خداوند می‌توان به یاد مهر الهی بود و آن را در زندگی جاری کرد.
تحلیل علمی آیه
نقش رحمت الهی
این آیه به نقش رحمت گسترده و مهرورزی خداوند اشاره دارد و نشان می‌دهد که انسان‌ها باید به یاد رحمت خدا باشند و خود را با این صفات بیارایند تا به مقامات معنوی و روحانی نائل شوند.
کلیدواژه‌ها
رحمن، رحیم، مهرورزی، رحمت گسترده، خداوند، پرورش‌دهنده، مهرگستر، نماز، ذکر الهی، تقویت نفس، صراط مستقیم، نظام هستی، حکمت الهی، مقام انسان، عقل و خرد، عنایت خاص، محبت، تکرار ذکر، یادآوری، مهر الهی، توحید, رحمن, رحیم, مهرورزی, رحمت, گسترده, خداوند, پرورش, مهرگستر, نماز, ذکر, تقویت, نفس, صراط, مستقیم, نظام, هستی, حکمت, مقام, انسان, عقل, خرد, عنایت, محبت, تکرار, یادآوری, مهر, توحید
نتیجه نهایی
این آیه به نقش رحمت گسترده و مهرورزی خداوند اشاره دارد و نشان می‌دهد که انسان‌ها باید به یاد رحمت خدا باشند و خود را با این صفات بیارایند تا به مقامات معنوی و روحانی نائل شوند. با شناخت خداوند به صفت رحمان و رحیم، انسان می‌تواند به مقام و موقعیت خود در میان موجودات پی ببرد و از رحمت و عنایت خاص خداوند بهره‌مند شود.
