نمودار تفسیر مهر | سوره حمد | آیه 2
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ
ستایش خداوند در سوره حمد
آیه ۲: الحمد لله رب العالمین
قرآن کریم در دومین آیه سوره حمد به ستایش خدا و صفت پروردگاری او اشاره می‌کند و می‌فرماید: "الحمد لله رب العالمین"؛ ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است.
معنای "حمد"
ستایش آگاهانه
حمد به معنای ستایش کردن در برابر کار یا صفت نیک آگاهانه و اختیاری است. واژه "الحمد" اشاره دارد که اصل حمد و ستایش مخصوص خداست، زیرا خداوند سرچشمه همه نعمت‌ها و مواهب است.
معنای "رب"
صاحب و مالک
"رب" به معنای صاحب و مالک چیزی است که به تربیت و اصلاح آن می‌پردازد. در فارسی به "پروردگار" ترجمه می‌شود. برخی مفسران نیز آن را به معنای "شخص بزرگی که فرمانش اطاعت می‌شود" معنا کرده‌اند.
معنای "عالمین"
دیدگاه مفسران
مفسران قرآن دو دیدگاه درباره واژه "عالمین" دارند:
1. جمع "عالم" به معنای مجموعه‌ای از موجودات مختلف.
2. به معنای "جهانیان" برای صاحبان عقل.
دلیل ستایش خداوند
پرورش‌دهنده جهانیان
تعبیر "رب العالمین" در حقیقت دلیلی است برای "الحمد لله"، یعنی همه ستایش‌ها مخصوص خداست؛ چون پرورش‌دهنده جهانیان است و همه نیکی‌ها از اوست.
انواع پرورش خداوند
پرورش تکوینی و تشریعی
خداوند موجودات را از دو طریق پرورش می‌دهد:
1. پرورش تکوینی: رشد طبیعی گیاهان، حیوانات و انسان‌ها.
2. پرورش و هدایت تشریعی: با وحی و توسط رهبران الهی.
سپاس‌گزاری در برابر نعمت‌ها
لزوم شکرگزاری
این آیه به دلیل "لزوم سپاس‌گزاری در برابر نعمت‌دهنده" اشاره دارد؛ انسان باید به یاد مبدأ هستی و نعمت‌های او باشد و از او سپاس‌گزاری کند.
نفی عقاید خرافی
توحید در پروردگاری
این آیه خط بطلانی بر عقاید خرافی یونانیان، کلدایان، رومیان و بت‌پرستان است که برای موجودات این جهان قایل به "ربّ النوع" بودند. قرآن خدا را پروردگار همه جهانیان معرفی می‌کند و خط بطلانی بر تمامی خدایان دروغین می‌کشد.
مفهوم حمد
ستایش، سپاس و پرستش
در مفهوم حمد سه عنصر اساسی دخیل است: ستایش، سپاس و پرستش. حمد یک احساس پاک درونی است که از اعماق روح انسان سرچشمه می‌گیرد.
آموزه‌ها و پیام‌ها
تحت تربیت الهی
1. همه جهانیان تحت تربیت الهی قرار دارند.
شایستگی خداوند برای ستایش
2. تنها خداوند شایسته ستایش است.
نعمت‌ها از خداست
3. همه نعمت‌ها و تربیت‌ها از خداست و باید او را حمد و شکر کرد.
سوالات قرآنی تخصصی
1. **چرا ستایش مخصوص خداوند است؟**
- زیرا خداوند سرچشمه همه نعمت‌ها و مواهب است.
2. **معنای "رب" چیست؟**
- به معنای صاحب و مالک چیزی است که به تربیت و اصلاح آن می‌پردازد.
3. **مفسران چه دیدگاهی درباره "عالمین" دارند؟**
- برخی آن را جمع "عالم" به معنای مجموعه‌ای از موجودات و برخی به معنای "جهانیان" می‌دانند.
4. **چرا باید خداوند را ستایش کنیم؟**
- زیرا خداوند پرورش‌دهنده جهانیان است و همه نیکی‌ها از اوست.
5. **دو نوع پرورش خداوند چیست؟**
- پرورش تکوینی و پرورش و هدایت تشریعی.
6. **چرا سپاس‌گزاری در برابر نعمت‌دهنده لازم است؟**
- زیرا انسان باید به یاد مبدأ هستی و نعمت‌های او باشد و از او سپاس‌گزاری کند.
7. **چگونه این آیه عقاید خرافی را نفی می‌کند؟**
- با معرفی خداوند به عنوان پروردگار همه جهانیان، خط بطلانی بر تمامی خدایان دروغین می‌کشد.
8. **سه عنصر اساسی در مفهوم حمد چیست؟**
- ستایش، سپاس و پرستش.
9. **چگونه باید خداوند را حمد و شکر کرد؟**
- با به یاد داشتن نعمت‌های او و تکرار حمد و شکر در هر شبانه‌روز.
10. **چگونه همه جهانیان تحت تربیت الهی قرار دارند؟**
- خداوند موجودات را از طریق پرورش تکوینی و تشریعی تربیت می‌کند.
تحلیل علمی آیه
ارتباط حمد و تربیت الهی
این آیه به ارتباط بین ستایش خداوند و تربیت الهی اشاره دارد و نشان می‌دهد که همه موجودات تحت تربیت خداوند قرار دارند و همه نیکی‌ها از اوست.
کلیدواژه‌ها
قرآن، سوره حمد، ستایش، حمد، رب العالمین، پرورش‌دهنده، نعمت‌ها، مواهب، پرورش تکوینی، پرورش تشریعی، سپاس‌گزاری، توحید، پروردگار، خط بطلان، خدایان دروغین، شایستگی، نعمت‌دهنده، هدایت، رهبران الهی، تربیت الهی، جهان هستی, قرآن, سوره, حمد, رب, پرورش, نعمت, مواهب, تکوینی, تشریعی, سپاس, توحید, پروردگار, خط بطلان, خدایان, دروغین, شایستگی, نعمت, هدایت, رهبران, الهی, تربیت, جهان هستی
نتیجه نهایی
این آیه به اهمیت ستایش خداوند و تربیت الهی اشاره دارد و نشان می‌دهد که همه موجودات تحت تربیت خداوند قرار دارند و همه نیکی‌ها از اوست. با حمد و شکر خداوند می‌توان به یاد نعمت‌های او بود و او را ستایش کرد.
