نمودار تفسیر مهر | سیمای سوره حمد
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ (1)
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ (2) الرَّحْمنِ الرَّحیمِ (3) مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ (4) إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ (5) اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ (6) صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضَّالِّینَ (7)
معرفی سوره حمد
بسم الله الرحمن الرحیم
به نام خداوند بخشنده مهربان.
اطلاعات کلی
شمارگان
سوره‌ی حمد در مکه نازل شده و دارای ۷ آیه، ۲۹ کلمه و ۱۴۲ حرف است. این سوره اولین سوره در ترتیب فعلی قرآن است.
نام‌های سوره حمد
تنوع نام‌ها
این سوره نام‌های متعددی دارد: فاتحة الکتاب، حمد، وافیه، شکر، سبع المثانی، نور، ام‌الکتاب، اساس، کافیه، الکنز، ام‌القرآن، مناجات، شفاء، دعاء، صلوة.
علت نامگذاری
گشاینده‌ی قرآن
این سوره را «فاتحة الکتاب» به معنای «گشاینده‌ی قرآن» نامیده‌اند، زیرا آغازگر قرآن است. همچنین به خاطر حمد و ستایش خداوند و عبارت «الحمدلله» در آیه‌ی اول آن، «حمد» نامیده شده است.
فضیلت سوره حمد
حدیث پیامبر
پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند: هر مسلمانى که سوره‌ی حمد را بخواند، پاداش او به اندازه‌ی کسی است که دو سوم قرآن را خوانده باشد.
دلیل تعبیر دو سوم قرآن
اصول دین
شاید تعبیر «دو سوم قرآن» به خاطر آن باشد که در سوره‌ی حمد به مباحث عمده‌ی قرآن مثل اصول دین اشاره شده، ولی احکام بیان نشده است.
ویژگی‌های سوره حمد
سخن خداوند
همه‌ی سوره‌های قرآن سخن خداوند است و خطاب آن به مردم است. اما آهنگ این سوره از زبان مردم و خطاب به خداوند است؛ یعنی قرآن کریم در این سوره شیوه‌ی مناجات و سخن گفتن با خدا را به مردم آموزش داده است.
اهداف سوره حمد
بیان اصول دین
مقاصد و اهداف کلی سوره‌ی حمد عبارت‌اند از:
1. بیان اصول اساسی دین یعنی توحید، نبوت و معاد.
2. بیان نیاز و عشق و دعا.
3. نیاش بی‌واسطه با خداوند.
محورها و آموزه‌های سوره حمد
توحید در عبادت
مهم‌ترین آموزه‌های این سوره عبارت‌اند از:
1. توحید در عبادت و اطاعت.
2. درخواست راهنمایی به راه راستِ پیشوایان حق.
3. توجه به معاد و حاکمیت مطلق خدا در رستاخیز.
4. نعمت‌ها و تربیت همه‌ی موجودات از ذات مقدس خدا سرچشمه می‌گیرد.
5. تاکید بر رحمت و رحمانیت خدا، بخشندگی و بخشایشگری او.
6. جدا شدن خط مستقیم از خط غضب شدگان و گمراهان.
شرح آیات سوره حمد
آغاز با نام خدا
سوره‌ی حمد، همچون سوره‌های دیگر قرآن، با نام خدا و یاد مهر او آغاز می‌شود.
سوالات قرآنی تخصصی
1. چرا سوره حمد به عنوان گشاینده قرآن نامیده شده است؟
- زیرا این سوره در آغاز قرآن قرار دارد و با حمد و ستایش خداوند شروع می‌شود.
2. چگونه پیامبر به فضیلت سوره حمد اشاره کرده‌اند؟
- پیامبر اسلام فرموده‌اند که هر کس سوره‌ی حمد را بخواند، پاداشی به اندازه‌ی دو سوم قرآن خواهد داشت.
3. چرا سوره حمد به عنوان مناجات به خداوند آموزش داده شده است؟
- زیرا این سوره شیوه‌ی سخن گفتن با خداوند را به مردم آموزش می‌دهد.
4. چه اصولی در سوره حمد بیان شده است؟
- اصول توحید، نبوت و معاد در این سوره بیان شده است.
5. چگونه سوره حمد به نیاز و عشق به خداوند اشاره می‌کند؟
- این سوره با حمد و ستایش خداوند و درخواست هدایت به راه راست، نیاز و عشق به خداوند را بیان می‌کند.
6. چرا توجه به معاد در سوره حمد اهمیت دارد؟
- زیرا معاد و روز رستاخیز نشان‌دهنده‌ی حاکمیت مطلق خداوند است.
7. چگونه سوره حمد به توحید در عبادت و اطاعت اشاره می‌کند؟
- با عبارت «ایاک نعبد و ایاک نستعین»، این سوره به توحید در عبادت و اطاعت اشاره می‌کند.
8. چرا رحمت و رحمانیت خداوند در سوره حمد تأکید شده است؟
- زیرا بخشندگی و بخشایشگری خداوند اساس خلقت و تربیت پروردگار است.
9. چگونه سوره حمد به جدا شدن خط مستقیم از خط غضب شدگان و گمراهان اشاره می‌کند؟
- با درخواست هدایت به راه راست، این سوره به جدا شدن از راه غضب شدگان و گمراهان اشاره می‌کند.
10. چگونه سوره حمد به نعمت‌ها و تربیت همه موجودات اشاره دارد؟
- با عبارت «رب العالمین»، این سوره به نعمت‌ها و تربیت همه‌ی موجودات توسط خداوند اشاره می‌کند.
نتیجه‌گیری
سوره‌ی حمد به عنوان گشاینده‌ی قرآن و آموزش مناجات با خداوند، به اصول اساسی دین، نیاز و عشق به خداوند و توجه به معاد می‌پردازد. این سوره با تاکید بر رحمت و رحمانیت خداوند، به اهمیت توحید در عبادت و اطاعت اشاره دارد و هدایت به راه راست را از خداوند درخواست می‌کند.
کلیدواژه‌ها
سوره حمد، بسم الله الرحمن الرحیم، توحید، نبوت، معاد، حمد، ستایش، فضیلت، قرآن، عبادت، اطاعت، رحمت، رحمانیت، هدایت، راه راست، نعمت‌ها، تربیت، خط غضب شدگان، گمراهان، نیاز، عشق، مناجات، پاداش، اهداف, سوره حمد, بسم الله, توحید, نبوت, معاد, حمد, ستایش, فضیلت, قرآن, عبادت, اطاعت, رحمت, رحمانیت, هدایت, راه راست, نعمت, تربیت, غضب, گمراهان, نیاز, عشق, مناجات, پاداش, اهداف
نتیجه نهایی
سوره‌ی حمد به عنوان گشاینده‌ی قرآن و آموزش مناجات با خداوند، به اصول اساسی دین، نیاز و عشق به خداوند و توجه به معاد می‌پردازد. این سوره با تاکید بر رحمت و رحمانیت خداوند، به اهمیت توحید در عبادت و اطاعت اشاره دارد و هدایت به راه راست را از خداوند درخواست می‌کند.
